Uyku; ertesi güne fiziksel ve ruhsal olarak hazır olmak için gerekli olan fizyolojik bir ihtiyaçtır. Herkesin uyku ihtiyacı farklıdır. Normal Uyku rem ve non-rem bölümünden oluşur. Non-REM ağırlıklı olarak uykunun ilk yarısında olur. 4 evreden oluşur:
- Evre 1 ve 2 : geçiş uykusu ( % 50)
- Evre 3 ve 4: derin/delta uykusu(% 10-20)
Rem (% 25) ise ağırlıklı olarak uykunun ikinci yarısında olur ve kaslarda atoni(gevşeme) ile rüya aktivitesi gözlenir.
Uykuyu Olumsuz Etkileyen Unsurlar nelerdir?
- psikiyatrik hastalıklar
- diğer tıbbi hastalıklar
- ilaç ve alkol kullanımı
- uyku-uyanıklık-çalışma örüntüsündeki değişiklikler
Uyku Bozuklukları nelerdir?
- Primer insomnia
- Hipersomnia
- Narkolepsi
- Sirkadiyen ritim bozuklukları
- Periyodik ekstremite hareket bozukluğu
- Uyku Apne Sendromu (Uykuda nefes durması)
- Parasomniler(Kabuslar vs.)
İNSOMNİA nedir?
Kişinin uykuya dalma ve sürdürmesinde sorunlar yaşanmaktadır. Bu rahatsızlıkta kaliteli bir uyku uyuyamayıp sabahları dinlenmemiş olarak kalkılır. En sık karşılaşılan uyku bozukluğu olup
genel toplumda 1 yıllık prevalansı (yaygınlığı) % 30-40’tır. Kadınlarda daha sık gözlenir. Yaşla beraber sıklığı artar.
Genç erişkinlerde uykuya dalma problemi
, yaşlılarda ise sabah erken uyanma ve gece sık sık uyanma daha fazla gözlenir.
İnsomnia; akut stresle aniden ortaya çıkabilir. Stres kalktıktan sonra da devam edebilir. Kısa süreli insomnia, tedavi edilmezse kronik insomnia’ya dönüşebilir.
İnsomnia; kalitesiz uykuya, gündüze sarkan uyku haline ve kaza riskine neden olabilir. Gündüz sinirlilik hali de yapabilir. Ayrıca enerji azlığı, konsantrasyon kaybı, geceleri endişeli uykuya dalma çabalarına neden olur.
İnsomnia’ya; kötü uyku hijyeni, kötü uyku ortamı, ilaçlar, anksiyete ve bazı psikolojik rahatsızlıklar da neden olabilir. Örneğin erken uyanma daha çok depresyonda, uykuya dalamama anksiyete bz.’da, korkuyla veya solunum sıkıntısı ile uyanma panik bozukluğunda, uyku ihtiyacında azalma ise mani’ de gözlenir. Ayrıca Travma sonrası stres bozukluğu’nda kabuslar ve yeniden yaşantılamalarla uykudan uyanmalar, fibromiyalji ve depresyonda dinlendirici uykunun elde edilememesi, OKB’de obsesyon ve ritüellerden dolayı uyku süresinde kısalma ve gece sık sık uyanmalar ortaya çıkar.
Bazı ilaçlar da uykuyu bozabilir. Ayrıca Yalancı (Psödö) İnsomnia vardır. Bu durumda; uykunun algılanması bozuktur. Hastalar, uyumadıklarını söyleyebilirler. Genç erişkinlerde ve kadınlarda sık gözlenir. Uyku bozukluğu saptanamaz. Polisomnografi (Uyku testi) normaldir. Tedavisi; normal uyku hakkında bilgilendirmektir. Hatalı inanışların düzeltilmesi ve eşlik eden anksiyete ve depresyonun tedavisidir.
NARKOLEPSİ nedir?
Gündüz karşı konulamayan uyku atakları, uykuya dalarken ya da uyanırken uyku felci (paralizi), yoğun duygularla tetiklenen aniden kaslarda gevşeme (katapleksi), uykuya dalarken ya da uyanırken halüsinasyonlar gözlenir.
Uyku Bozukluklarında Tedavi Hedefleri Nelerdir?
Tedavi uyku bozukluğunun tipine göre değişir. İlk olarak uyku hijyeniyle ilgili hastanın eğitimi şarttır. Altta yatan fiziksel hastalığın tedavisi gereklidir. Uyku bozukluğuna neden olan psikiyatrik bir hastalık varsa, öncelikle bu hastalığın tedavisi şarttır.
Uyku Hijyeni nasıl yapılır?
- Her sabah aynı saatte kalkılır.
- Gündüz düzenli egzersiz ve yemek yenir.
- Yatma zamanından önce sütlü içecek iyi gelir.
- Aşırı gürültü, sıcak ve soğuktan kaçınmak ve heyecan verici aktivitelerden kaçınmak.
- Loş ve sessiz bir odada uyumak.
- Gece kafeinli içeceklerden uzak durmak.
- Akşamları sıcak duş alınır
- Yatak sadece uyku ve cinsellik etkinlikleri için kullanılır
- Gündüz uyumamak gerekir
- Uyku gelmeden yatağa girmemek
- Yatağa girer girmez ışıklar söndürülür.
- Eğer uyunmuyorsa uyumak için kişi kendisini zorlamaz, başka bir odada bir işle meşgul olmak gerekir. Yatmadan önce parlak ekrana bakmamalı. Çünkü beyin gündüz gibi algılar ve melatonin salgılamaz. Böylece uyku gelmez.
Uyku bozukluklarında uyku hijyenine rağmen sorun devam ederse gerekirse ilaç da kullanılabilir. Ancak bilinçsiz uyku ilacı kullanımı faydadan çok zarar da verebilir. Bazı ilaçlar uykuya dalmayı kolaylaştırırken bazıları uykuyu sürdürmeye daha iyi gelir. Kimi ilaçlar da ertesi güne sarkan bir sersemlik hissi verir ki bu durum kişiyi çok rahatsız eder. Bu nedenle bir psikiyatri uzmanına danışarak ilaç alınmalıdır.