Disosiyatif Bozukluklar nasıl bir hastalıktır?
Psikiyatrinin en gizemli, anlaşılması güç ve tedavisi de kolay olmayan konusudur. Bu bozukta, stresör sonrası orta çıkan bellek, bilinç, kimlik bilgisi veya çevrenin algılanmasında bozulma gözlenir. Fiziksel olarak herhangi bir beyin hasarı söz konusu değildir. Şahısta gözlenen belirtiler uyuşturucu yada başka bir maddenin ya da başka bir tıbbi durumdan kaynaklanmamktadır. Laboratuar tahlillerinde bir sorun yoktur. Bireyde ciddi bir ruhsal travma yaratan bir olay neticesinde bu hastalık ortaya çıkar. Kimilerine görede organizmanın vermiş olduğu reaksiyon kendisini korumaya dönük bir savunma mekanizmasıdır. Bu travmatik olay yakın zamanda olmuş ya da çocukluk çağında yaşanmış olabilir. Özellikle çocuklukçağında yaşananların üstü birey tarafından kapatılmış, adeta halının altına süpürülmüş veya inkar edilmiş olabilir.Terapi seanslarında bu konular açıldıkça travmalar ortaya çıkabilir.
Bu hastalığın türleri var mıdır?
Dört çeşit disosiyatif bozukluk vardır:
Dissosiyatif Amnezi: Yaşanılan bir psikolojik travma sonrası kişi, genellikle travmatik olan ya da stres doğuran önemli kişisel bilgileri (ismini, ne iş yaptığını, vb.) hatırlayamaz. Belki en hafif disosiyatif tablo olarak bu hastalığı söyleyebiliriz. Tedavisi de diğer tablolara göre daha kolay olabilir. Genellikle hafıza kaybı çok geçmeden düzelebildiği için telaş yapmadan bir süre beklemek genellikle yeterli olabilmektedir. Bireyin stres kaynağından uzak güvenilir bir ortamda bulunması yararlıdır. Psikoterapinin uygun yollarla başa çıkma becerilerinin kazanılmasında yardımı olmaktadır.
Depersonalizasyon Bozukluğu:
Bireyin kabul etmekte zorlandığı bir psikolojik travma sonrası ya da ağır stres altında kendi vücuduyla ilgili algılarında bozulma olur. Sanki bilinç olarak tam kendine hakim olamadığı ya da bedeninden ayrıldığı hissinin olduğu ya da bunlara dışarıdan bir gözlemci gibi bakıyor olduğu yaşantıları olur. Bununla birlikte psikotik bozukluklardaki gibi şahsın gerçeği değerlendirme yetisi bozulmaz.Hezeyan yada halisünasyonar gözlenmez. Şahıs bu durumdan şikayetçidir.
Bu hastalığın tedavisinde depersonalizasyon belirtileri başka bir bozukluğa (anksiyete bozuklukları, depresif bozukluk, şizofreni , diğer psikotik bozukluklar gibi) bağlı olarak ortaya çıkmışsa öncelikle birincil hastalıkların tedavi edilmesi gerekmektedir.
Dissosiyatif Füg:
Disosiyatif bozuklukların en ilgi çekici türlerinden birisidir. Ancak çok nadir gözlenir. Başlıca bozukluk geçmişi unutup, birden beklenmedik bir biçimde evinden ya da rutin hayatından ayrılıp gitmektir. Birey kısmen ya da tamamen kişisel kimlik karışıklığı yaşar ve bazı kimlik bilgilerini bilinçsizce değiştirebilir ya da tamamen yeni bir kimliğe bürünür. Hasta gittiği yerde geçmişinden tamamen kopuk bir şekilde yeni kimliği ile yeni bir hayat kurmaya çalışır. Biraz ilginç bir tablodur. Çok az psikiyatrist belki böyle bir tabloyla karşılaşmıştır.Bu hastalığın tedavisinde; genellikle hafıza kaybı çok geçmeden düzelebildiği için bir süre beklemek genellikle yeterli olabilmektedir. Bireyin stres kaynağından uzak emin bir ortamda bulunması yararlıdır. Psikososyal stres etmenlerinin ortaya çıkarılması ve psikoterapi, hastanın başa çıkma becerilerini kazanmasına yardımcı olabilir.
Dissosiyatif Kimlik (Çoğul Kişilik) Bozukluğu:
Disosiyatif bozukluklar içinde en popüler olanıdır. Adli psikiyatri açısından da tartışma konusudur. Aynı kişide iki ya da daha fazla birbirinden ayrı kimlik (alter kişilik) bulunmaktadır. Bu kimliklerden her birinin kendi içinde süreklilik gösteren çevre, kişilik ve benlik algısı, ilişki kurma, düşünce ve davranış biçimi vardır. Bu kimlikler kişinin davranışlarını zaman zaman denetim altında tutarlar.
Bazı ağır vakalarda ilaç kullanılması gerekebilir. Ancak psikoterapi şarttır. Terapi sürecinde geçmişte yaşanılan travmaların ele alınması, kimlik/kişiliklerin bir araya getirilerek entegre edilir ve bir bütün oluşturulması amaçlanır. Terapi sürecinde sosyal destek, güven ilişkisi ve sabır çok önemlidir.