Günümüzde stres neredeyse bütün olumsuz hisler için bazen de bu olumsuz hislere neden olan etkenler için kullanılır. Kaygı, anksiyete, huzursuzluk, mutsuzluk, üzüntü, korku, hayal kırıklığı vb. bütün olumsuz durumlar için sadece stres kullanılması dili de kısırlaştırmaktadır.
Hayatın kaçınılmaz bir parçası olan stres, aslında bedenin uyum sağlaması gereken durumlara ya da zorlayıcı çeşitli faktörlere karşı gösterdiği doğal bir tepkidir. İş yerinde yaşanan problemler, sosyal ilişkilerde yaşanan çatışmalar, ödevler, sorumluluklar ve hatta trafik sıkışması nedeniyle geç kalma riski gibi olumsuz yaşam olayları veya evlilik, taşınma, okula başlama gibi uyum sağlanması gereken durumlar strese yol açabilir. Ayrıca belirsizlik, kişinin potansiyelini zorlayan yaşantılar ve travmatik olaylar da strese neden olabilir. Kısacası stres genel bir tanımlama olup, bazen olumsuz duyguları tanımlamak için, bazen olumsuz durumların neden olduğu davranışsal tepkilerimiz için, bazen de olumsuz etkenleri ifade etmek için kullanılan bir durumdur.
Aslında stres, hayatımızı idame ettirmemiz için gerekli ve hatta yararlıdır ancak önemli olan stresi makul düzeyde tutabilmektedir. Burada stres anksiye anlamında kullanılmış olup bir miktar optimum anksiye-kaygı gelişim için şarttır. Ancak aşırı stres (anksiyete-kaygı) kişinin işlevselliğini ve psikolojik iyilik halini olumsuz etkiler.
Stres Belirtileri Nelerdir?
Stres belirtileri bedensel, düşünsel, duygusal ve davranışsal olmak üzere dört ana başlıkta toplanır.
Bedensel belirtiler; ellerde veya bedende aşırı terleme, kalp çarpıntısı, nefes darlığı, titreme, halsizlik, yorgunluk, mide ve bağırsak rahatsızlıkları, boyun ve sırt ağrıları, uyku bozuklukları.
Düşünsel belirtiler; unutkanlık, bellek problemleri, karamsar düşünceler, zihnin sürekli meşgul olması, karar vermede güçlük.
Duygusal belirtiler; isteksizlik, endişe, çökkünlük hali, sinirlilik, huzursuzluk, eskiden zevk alınan şeylerden artık zevk alamama, alınganlık.
Davranışsal belirtiler: Erteleme, sigara, alkol ya da madde kullanımı, cinsel ilgi ve işlev kaybı, tırnak yeme, saç yolma, diş gıcırdatma vb.
Stresle Nasıl Başa Çıkılır?
Stresin kaynağının keşfedilmesi ve stres belirtilerinin anlaşılması stresle başa çıkmada ilk adımdır. Stres kaynağınızın farkında olmak uygun baş etme yöntemlerinin geliştirilmenize katkı sağlar. Ayrıca strese karşı verdiğiniz bedensel, duygusal, düşünsel ve davranışsal belirtileri anlamanız stres yaşanan an ile ilişkili farkındalığınızı arttıracaktır. Dilerseniz bunun için bir kayıt formu tutabilirsiniz. Stresinizi tetikleyen olay ve sonrasında ortaya çıkan düşünce, duygu ve davranışlarınız stresin kaynağının anlaşılmasını ve belirtilerin keşfedilmesini kolaylaştırır. Ancak aşırı stres yaşadığınızda, belirtileriniz fazlalaştığında ve baş etmede yetersiz kaldığınızda bir ruh sağlığı uzmanına başvurmanız faydalı olacaktır.
Bunların yanı sıra günlük hayatınızda stres ile baş etmede size yardımcı olacak çeşitli unsurlar şunlardır:
Düzenli egzersiz yapın; düzenli yapılan egzersizlerle kas gerginliğinizin azalmasına katkı sağlarsınız ve kendinizi iyi hissedersiniz.
Beslenme şeklinizi düzenleyin; beslenme alışkanlığının psikolojik iyilik hali üzerinde etkili olduğu pek çok çalışma ile ortaya konmuştur. Sağlıklı ve düzenli beslenmeye özen gösterin. Ayrıca stres
, duygusal olarak yeme ihtiyacına yol açabilir ve bu da sağlıksız bir beslenme düzenine neden olabilir. Bunun önüne geçmeye çalışın.
Uyku düzeninize özen gösterin; düzenli uyku bedenen dinlenmenizi sağlarken zihinsel olarak da güne zinde başlamanıza da olanak sağlar.
Ana odaklanın; geçmiş ya da geleceğe odaklanmak stresinizi arttırır, bu nedenle anın tadını çıkarmaya çalışın. Bilinçli farkındalık, mindfulness eğitimleri bu anlamda faydalı olabilir. Kontrolünüz dışındaki şeylere aşırı odaklanmak stresinizi tetikler.
Aileniz ve sevdikleriniz ile vakit geçirmeye zaman ayırın; sevdikleriniz sizler için ufak destek gruplarıdır, stresli yaşam olayları ile başa çıkmada sizlere yardımcı olurlar.
Gevşeme ve nefes egzersizlerini deneyin; doğru uygulanan egzersizler hem nefes alış verişinizi düzenlemenize yardımcı olur hem de sizi rahatlatır.
Ufak molalar vermekten çekinmeyin; ufak molalar ve tatiller bedeninizin ve zihninizin dinlenmesini sağlar. Yaşam hızınızı biraz olsun yavaşlatmayı deneyin.
Hobi edinmeye ve yeni şeyler denemeye başlayın; ilginizi ve enerjinizi zevk alacağınız bir alana yönlendirmek stresten uzaklaşmanızı sağlayacaktır.
Klinik Psk. Özge Zelal Yıldız