Uyku geçmiş yıllarda, insanların dinlendikleri, günün yorgunluğunu silip atmak üzere geçirdikleri bir zaman dilimi olarak kabul edilirdi. Günümüzde ise uykunun; kendi içinde bir bütünlük oluşturacak şekilde organize bir durum olduğu kabul edilmektedir. Uyku, sinir sisteminin aktif katılımı ile ortaya çıkan , belirli bir amaca hizmet eden bir dönemdir. Kaliteli bir uyku sağlıklı yaşam için oldukça önemlidir. Gün boyu yaşadığımız olaylar sebebiyle yıpranan sinir sisteminin onarıldığı, bedenimizin dinlendiği ve enerji depoladığımız süreçte, sürekli uyku bölünmesi ya da uyuyamama vücudumuzun dinlenme işlemini gerçekleştirmesini engelleyip tüm gün boyunca yorgun hissedilmeye sebep olur. Yeterince uyunmadığında fiziksel ve bilişsel çökkünlük oluştuğu bilinmektedir. Uyku bozukluğu çoğu zaman yaklaşmakta olan bir hastalığa işaret edebilir. Uykuya dalamama, gece boyunca en az 3-4 sefer uyanma, yani gece boyunca uykuyu sürdürmek için çabalama olarak tanımlanabilir. Çeşitli psikolojik rahatsızlıklar örneğin depresyon, yaşam değişiklikleri, yaşam olayları, stres etkenleri gibi birçok neden uykusuzluğu alevlendirebilir, uykusuzluk kişide huzursuzluğa ve gerginliğe yol açar, günlük işlerini rahat yapamaz, ayrıca kişi akşam yatağa girmeden önce “yine uyuyamayacağını” düşünmeye başlar, bu belirgin bir huzursuzluğa yol açar ve yine uykusu kaçar. Dünyada birçok insan uyku bozukluklarından muzdariptir. En sık görülen uyku bozukluğu insomniadır (uykusuzluk)
, bunu uyku ile ilişkili solunum bozuklukları ve huzursuz bacak sendromu izlemektedir. Hipersomni, anlam olarak aşırı uyku ve uygun olmayan ortam ve zamanlarda uyku ihtiyacının ön planda olması demektir. Bir diğer uyku bozukluğu ise uyku apnesidir ve ‘apne’ nefes durması demektir. Unutulmamalıdır ki horlama, gündüz yorgunluk ve artmış uykululuk, hipertansiyon ve fazla kilo gibi bulgular varsa uyku apnesinden şüphelenilmelidir. Ne kadar uyursanız uyuyun halen kendinizi yorgun mu hissediyorsunuz? Yalnız değilsiniz. Uyuyamıyor musunuz? Uyanık kalmada zorluk mu çekiyorsunuz? Yalnız değilsiniz. Gecem gündüzüm belli değil. Bazen sabah yatıp gece ayakta oluyorum bazen tam tersi. Yalnız değilsiniz! Kendimi bildim bileli düzenli uyku tutturamadım mı diyorsunuz? Yalnız değilsiniz Bazen sabaha kadar yatağın içinde dönüyorum. Sabah kalkıp işe gidince yorgun oluyorum, eve dönerken uyuklamaya başlıyorum ama eve geldiğimde uyku yok. Sadece kendi evimde değil, başka evlerde kaldığımda da durum böyle. Oturup sabaha kadar aynı şeyi düşünmüyorum, kafamı rahatlatacak şeylere odaklanmaya çalışıyorum ama olmuyor diyorsanız sizde yalnız değilsiniz. İyi bir uyku, iyi bir gün demektir. Kaliteli uyumak için uyku hijyenine dikkat etmeliyiz. Bunlardan bazıları:
Yatağı sadece uyumak ve cinsel aktivite zamanlarında kullanmak
Her gün aynı saatte uyumak ve aynı saatlerde uyanmaya çalışmak
Uyuduğunuz ortamın sıcaklığına dikkat edilmeli ne çok soğuk ne çok sıcak olmalıdır
Kafeinli içecekler, alkol ve çikolata tüketimi uyku saatinden 4-6 saat öncesinde kesilmelidir
Yatmadan önce sigara içilmemelidir Çok ağır akşam yemekleri yememek
Gün içinde uyumamak Uyuyamadığınız vakitlerde yatakta fazla vakit geçirmemeli
Uyku öncesinde ağır fiziksel aktiviteler yapmaktan da kaçınmalıyız.
Eğer uyku hijyenine dikkat ettiğiniz halde uykuya dalmakta, sürdürmekte sorunlar yaşıyorsanız, veya sabah yorgun uyanıyorsanız,uykuda davranış problemleri ortaya çıkıyorsa, gün içinde fazla uyuyorsanız mutlaka bir ruh sağlığı profesyoneline başvurmalısınız.
Klinik Psk. Bahar Bushi